10 توصیه امام خامنه ای (مدظله العالی) در مورد آداب نماز
10 توصیه امام خامنه ای (مدظله العالی) در مورد آداب نماز
1- برای حضور قلب در نماز تمرین کنیم
نماز قالبی دارد و مضمونی جسمی دارد و روحی .مواظب باشیم جسم نماز خالی نماند. نمیگوییم جسم بی روح نماز هیچ اثری ندارد چرا بالاخره یک اثرکی دارد اما آن نمازی که اسلام و قرآن و شرع و پیغمبر و ائمه (علیه اسلام)این همه روی آن تاکید کردند نمازی است که جسم .و روحش هردو کامل باشد. این جسم هم متناسب با همان روح فراهم شده قرائت دارد ,رکوع دارد,سجود دارد, به خاک افتادن دارد ,دست بلند کردن دارد,بلند حرف زدن دارد,آهسته حرف زدن دارد. این تنوع برای پوشش دادن به همه ی آن نیازهائی است که به وسیله ی نماز بایستی بر آورده شود که هر کدام رازی در جای خود دارد و مجموعه ی اینها قالب و شکل نماز را بوجود میاورد.این شکل خیلی مهم است ,لیکن روح این نماز- نماز بی توجه همانطور که عرض کردم اثرش کم است بدانیم چکار داریم میکنیم.
انسان نماز را خوب بخواند با توجه بخواند حضور قلب داشته باشد. حضور قلب یعنی انسان از آنچه که میگوید و آنچه که در ذهنش میگذرد و برزبانش جاری میشود غافل نباشد اینجور نباشد که نفهمد . مثلا من که حالا دارم با شما حرف میزنم ,خب شما مخاطبید.انسان توجه دارد که یک مخاطبی دارد و دارد گوش میکند و دارد حرف میزند. در نماز هم همینجور باشد ,یک مخاطبی داشته باشیم با او حرف بزنیم . من حتی عرض میکنم اگر کسی معنای نماز را هم نداند ,اصلا هیچ نداند معنای این عبارات چیست , اما همین قدر بداند دارد با یکی حرف میزند دارد با خدا حرف میزند , این قضیه انسان را نزدیک میکند قربان کلّ تقیّ
حضور قلب و توجه کاری است که به تمرین احتیاج دارد. کسانی که این کارهارا کرده اند و بلدند به ما یاد میدهند که انسان باید در حال نماز خود را در حضور یک مخاطب عالی شأن و عالی مقام که خالق هستی است و مالک همه ی وجود انسان است , احساس کند . هر مقدار از نماز که توانست این حالت را داشته باشد , به تعبیر روایات این نماز,نماز مقبول است و آن خاصیت و اثر را خواهد بخشید. و دیگر آثار نماز که نمیشود آثار نماز را در چند جمله یا در چند فقره ی کوتاه خلاصه کرد بر این مترتب میشود.
2-معنای کلمات نماز را بدانیم.
همه ی احاد نماز گزار باید سعی کنند که نماز را با توجه به معانی کلمات بخوانند ,یعنی در نماز با خدای عزیزو رحیم سخن بگویند.این است آن سرچشمه ی فیضی که جان نماز گزار را سیراب میکند.البته این حقیقت نباید دستاویزی برای نفس بهانه گیر باشد که اگر توفیق چنین توجه و حضوری نیافت ,نماز را ترک کنند . نماز در هر صورت واجب و فریضه است و تارک نماز بزرگترین فرصت ارتباط با خداوند سبحان را از دست میدهد.
لازم است دست اندر کاران ,اوراقی شامل ترجمه نماز در همه ی سطوح ,فراهم و میلیونها نسخه از آن را در همه جا منتشر کنند. به هرکسی باید این امکان را بدهید که معانی کلمات نماز را بفهمد البته کسانی که عربی نخوانده اند و معنای این جملات را نمیدانند , اگر در حال نماز همین اندازه توجه پیدا کنند که با خدا حرف میزنند و به یاد خدا باشند , این هم بهره خوبی است"ولی سعی کنید که معنای نماز را بدانید. یاد گرفتن معنای نماز ,کار خیلی آسانی است خیلی زود میتوانید ترجمه این چند جمله را یاد بگیرید . نماز را با توجه به معنای آن بخوانید . این نماز است که قربان کل تقی
3-مستحبات نماز حضور قلب را افزایش میدهد
در روایات برای حالات مختلف نماز یک خصوصیاتی را گذاشتند واجب نیست مستحب است.در وقت ایستادن به کجا نگاه کنید ,در وقت سجده کردن به کجا نگاه کنید,در وقت رکوع در بعضی روایات دارد چشمانتان را ببندید, بعضی روایات دارد به جلو نگاه کنید , این خصوصیات همه کمک میکند به آن حالت حضور و توجهی که برای انسان لازم است.
4-نماز را با خلاص بجا آورید نه از روی ریا
نمازی که انسان میخواند ,اگر به قصد تقرب به خدا بخواند ,توجهش به خدا باشد با اخلاص نماز بخواند , این بالاترین عبادتهاست"اگر همین نماز را برای ریا بخواند این نماز میشود معصیت و خود آن نماز, میشود گناه,ریا,گناه کبیره است "مصداقش هم میشو همان نمازی که از روی ریا خوانده شد.
5-مراقب باشیم نماز بی توجه قساوت قلب می آورد
رحمت خدا بر مرحوم شیخ محمد بهاری که در یکی از نوشته هایشان میگویند که دعا و ذکر و شاید نماز وقتی بی توجه تکرار میشود قساوت می آورد!نماز میخوانیم نماز مایه ی قساوت.چرا؟ چون در حال نماز حضور قلب نداریم توجه نداریم پس این نماز یا با توجه است که مایه ی رقت وقرب و لطافت و صفاست یا نماز بی توجه است که ؟آنوقت به گفته ی ایشان مایه ی قساوت قلب است.15/8/87
6- در جوانی خود را به خوب نماز خواندن عادت دهید.
جوانها اگر از حالا عادت کنند به نماز خوب وقتی به ماها رسیدند نماز خوب خواندن برایشان دیگر مشکل نیست. در سنین ما آدمی که عادت نکرده باشد به نماز خوب,نماز خوب خواندن ممکن است اما مشکل است. برا آنکه از جوانی عادت کرده به اینکه خوب نماز بخواند یعنی نماز با توجه نماز خوب معنایش نماز با صدای خوش و قرائت خوب نیست یعنی نماز باتوجه با حضور قلب قلبش در محضر پروردگار حاظر باشد از دل و با دل حرف بزند آن وقت این سجیه ی او میشود و دیگر برایش زحمت ندارد تا آخر عمر همینجور خوب نماز میخواند.
7-نباید نماز را سبک بشماریم
امام صادق (ع) در بیماری رحلت به وصی شان میفرمایند که: (لیس منّی من استخفّ بالصلوه) از ما نیست کسی که نماز را سبک بشمارد.استخفاف یعنی سبک شمردن, کم اهمیت شمردن. حالا این نماز با همه ی این خصوصیات با همه ی این فضائل چقدر از انسان وقت میگیرد ؟ نماز واجب ما این هفده رکعت اگر انسان بخواهد با دقت و با قدری ملاحظه بخواند فرض کنید سی و چهار دقیقه وقت میگیرد و الا کمتر وقت خواهد گرفت. ما گاهی اوقات میشود که پای تلویزیون در انتظار برنامه ای که مورد علاقه ی ماست نشسته ایم و قبل از ان دائم تبلیغات ,تبلیغات ,تبلیغات- بیست دقیقه ,پانزده دقیقه – که هیچ کدام هم به درد ما نمیخورد. می نشینیم گوش میکنیم و بیست دقیقه وقتمان را از دست میدهیم برای خاطر آن برنامه ای که میخواهیم. بیست دقیقه های زندگی ما اینجوری است. منتظر تاکسی میشویم ,منتظراتوبوس میشویم منتظر رفیقمان میشویم که بیاید جائی برویم منتظر استاد میشویم که سرکلاس دیر کرده,منتظر منبری میشویم که دیر به مجلس رسیده همه ی اینها –ده دقیقه , پانزده دقیقه, بیست دقیقه – به هدر میرود. خوب, این بیست دقیقه و بیست و پنج دقیقه و سی دقیقه را برای نماز – این عمل راقی , این عمل بزرگ –مصرف کردن مگر چقدر اهمیت دارد.29/8/87
8- نماز را اول وقت بخوانید
کار درست و نیک را باید هرچه زودتر انجام بدهیم , مثل عبادت, مثل نماز اول وقت ,و مثل بقیه کارهایی که موقت است., هرچه انسان آن کار را در لحظات اول و نزدیکتر به آن لحظات اول انجام بدهد , این فضیلت بیشتری دارد ,چون انسان احساس میکند تکلیف را انجام داد و در تاخیر افاتی هست انسان خود را از ان افات برکنار میدارد.24/9/85
مومن هیچ کار خیری را هم از روی خجالت و حیا ترک نمیکند. به بعضیها میگویند :آقا! چرا فلان جا نماز یا نافله یا نماز اول وقتتان را نخواندید ؟ میگویند خجالت کشیدیم !نه از روی حیا هیچ کار نیکی را ترک نکنید. خواهند گفت متظاهر است؟ بگویند خواهند گفت خودشیرینی میکند؟بگویند. اگر حرفی حق است و اگر کاری خوب است,؟ان را به خاطر ملاحضه دیگران ترک نکنید.8/5/78
کارکردن دریک کارگاه علمی ,کارگاه آموزشی ,مرکز تحقیقات ,فلان کلاس درس و فلان دانشگاه , هیچ منافاتی با این ندارد که انسان نمازش را اول وقت با توجه و با احساس حضور در مقابل خداوند بجا آورد.25/6/85
این دل شما را شستشو میدهد. شماها جوانید و دلهای شما نورانی است در محیط دانشجویی جوان پرداختن به معارف دینی ,پرداختن به الگوهای دینی ,توسلات به پرودگار توسلات به ائمه (ع) خواندن دعای برگزاری مراسم اعتکاف و خواندن نماز جماعت,بسیار خوب است البته این را هم عرض بکنم در مراسم مذهبی به روح مراسم توجه کنید, فقط صورت سازی نباشد انسان شعری بخواند اشکی بگیرد یا بریزد. روح دعا و نماز عبارت است از ارتباط با خدا ,اشنا شدن با خدا بهره بردن از معنویت ,پاکیزه کردن و پیراستن روح ,و پالایش کردن ذهن از وسوسه ها ,نماز را با توجه و اول وقت بخوانید تحجر بد است, فکرنکردن در لایه های زیرین ظواهر عیب بزرگی است مواظب باشید به این عیب دچار نشوید.19/2/84
9- نماز را به جماعت و در مسجد بخوانید
نشانه ی دیگر {حق گزاری نماز} آبادی مساجد و افزایش نمازهای جماعت است. و این به معنای بروز برکات نماز در سطح همکاری و همدلی اجتماعی است. بی شک این فریضه نیز با همه ی اتکالش به عامل درونی یعنی توجه و ذکر و حضور ,همچون دیگر واجبات دینی ,ناظر به همه ی عرصه ی زندگی انسان است و نه به بخشی از ان یعنی زندگی فردی و شخصی هرکس .و آنجا که پای فعالیت و نشاط دستجمعی افراد جامعه به میان میاید نماز همچون گرمترین و پرشورترین عبادت دستجمعی نقش بزرگی را بعهده میگیرد. 10/6/73
مظهر این خصوصیت همین نمازها ی جماعت پنجگانه و نماز جمعه و نمازهای عید است کیفیت یافتن نماز بدین معنی است که نماز با حال و حضور ادا شود نماز گزار به نماز با چشم میعاد ملاقات با خدا بنگرد و در ان با خدای خود سخن بگوید و خود را در حضور او ببیند نماز را تا میتواند در مسجد و تا میتواند به جماعت بگزارد.13/6/92
10- تا میتوانید نافله بخوانید
توصیه ی موکد اینجانب به همه بویژه جوانان آن است که خود را با نماز مانوس و از ان بهره مند سازند. یعنی اینکه نماز را باتوجه به معنی و با احساس حضور در حضور پروردگار متعال جلت عظمته به جای اورند و این کار را با تمرین بر خود هموار و اسان سازند و تا بتوانند نوافل مخصوصا نافله ی نمازهای صبح و مغرب را نیز ادا کنند و اگر هنوز در میان کسان و نزدیکان و دوستان انان کسی هست که خود را از فریضه نماز محروم کرده باشد اورا از این گناه بزرگ و خسارت عظیم باز دارند و این کار را با زبان خوش و رفتار حکیمانه انجام دهند ,البته پدران و مادران نسبت به نماز فرزندان خود مخصوصا نوجوانان,مسوولیت بیشتری دارند.14/6/74